“Is meditatie bezigheidstherapie voor zweefjurken, kralenkettinkjes en monniken? Iets voor mensen die het geestelijk moeilijk hebben en de werkelijkheid niet aankunnen? Het is in elk geval niks voor hardwerkende mensen met overvolle agenda’s. En het is zeker niet nodig voor normale, weldenkende mensen zoals jij en ik,” zo leidt neuroloog Steven Laureys zijn boek in. Wat is meditatie nu eigenlijk, wie heeft hier baat bij en wat is het effect? In ‘Het no-nonsense meditatieboek’ geeft Laureys antwoord.
‘Het is niet de realiteit die telt, het gaat erom hoe jij de realiteit ervaart.’ Dat simpele zinnetje – in een gesprek met een collega-psychiater – zorgde meer dan twintig jaar geleden bij Laureys voor een aha-moment, bekent hij in zijn no-nonsense meditatieboek. Het leidde ertoe dat hij al ruim twee decennialang diepgaand, wetenschappelijk onderzoek doet naar het effect van meditatie en mindfulness op de hersenen. Steven Laureys is verbonden aan het Franstalig Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek en werkt sinds 1997 bij de Universiteit van Luik, waar hij de Coma Science Group van het GIGA Consciousness Onderzoekscentrum leidt. Daarnaast is hij als klinisch professor verbonden aan de dienst Neurologie van het Universitair Ziekenhuis Sart-Tilman in Luik.
Hardnekkig misverstand
Om maar meteen een hardnekkig misverstand de wereld uit te helpen: meditatie is niet proberen om aan niets te denken. Het gaat om het observeren van gedachten en wanneer die afdwalen dat te laten gebeuren en de aandacht terug te brengen naar de ademhaling of een ander object. Tijdens mediteren en mindful zijn, ga je de aard van je ervaring onderzoeken door je gedachten en emoties te ‘zien’, te leren kennen zodat je er beter mee kunt omgaan. Wetenschappelijke studies tonen aan dat meditatie en andere geest-lichaam-oefeningen ofwel mind-body-interventies doeltreffend kunnen zijn in het verbeteren van onze fysieke en mentale gezondheid.
Beter beschermd
Sinds kort is er zelfs een mogelijke verklaring voor de effecten van meditatie op DNA en moleculair niveau, zo beschrijft Laureys in zijn boek. Het is herhaaldelijk aangetoond dat meditatietraining een effect kan hebben op onze chromosomen (diep in de celkernen). Met name op de beschermingskapjes of telomeren. Wanneer we verouderen worden die beschermingskapjes kleiner en uiteindelijk verdwijnen ze. Chronische stress en piekeren, lijken dit proces te versnellen. Bij proefpersonen die veel mediteerden zijn deze beschermende telomeren verlengd. Dit geeft dus een betere bescherming van onze cellen en een grotere overlevingskans. Waarschijnlijk kan ook de expressie van onze genen, die betrokken zijn bij stress gerelateerde ontstekingsreacties en ziekten, positief worden beïnvloed door meditatie. Er is echter nog meer onderzoek nodig om de precieze mechanismen bij specifieke ziektebeelden, helder te krijgen.
Metacognitie
Geef mindfulness en meditatie een kans, pleit Laureys. Iedereen die hiervoor openstaat kan er zijn voordeel uithalen. Mensen die mindful bezig zijn, ervaren minder stress, beschikken over een betere concentratie, zijn productiever, creatiever en beter in staat adequate oplossingen te kiezen. Want mindfulness wordt gelinkt aan het bevorderen van de metacognitie. Dat is ons vermogen om gedachten en gevoelens te observeren en te zien voor wat ze zijn, namelijk mentale gebeurtenissen en niet noodzakelijk de ‘realiteit’ of de ‘waarheid’. Hoe beter dat vermogen wordt ontwikkeld, hoe meer vrijheid je hebt om adequate oplossingen te kiezen, in plaats van automatische reacties.
Slimmere beslissingen
Er bestaat volgens Laureys nog een andere interessante link tussen mindfulness en betere beslissingen nemen: de sum-cost-bias. “Het is onze neiging om tegen beter weten in met iets door te gaan, omdat we er al te veel tijd of geld hebben ingestopt,” legt hij in zijn boek uit. “Het is de reden waarom je niet uit een slechte relatie wil stappen, waarom je een slechte film afkijkt omdat je toch al ‘halverwege’ bent of waarom je weigert om die alsmaar dalende aandelen te verkopen. Mindfulness vermindert deze neiging waardoor we dus in staat zijn om slimmere beslissingen nemen.”
Lange lijst
“Iedereen kan mediteren, mindful bezig zijn. Je hebt er geen dure goeroe voor nodig. Natuurlijk kun je een workshop of cursus volgen, maar pas op met personen of instanties die claimen dat ze de waarheid in pacht hebben,” waarschuwt Laureys. “Je kunt het ook gewoon thuis doen, via een app op je smartphone of een video op internet. Het kan formeel op een meditatiekussen of informeel op elk ‘verloren’ moment van de dag. Voldoende studies hebben aangetoond dat het direct of indirect vele positieve effecten kan hebben. Minder negatieve gedachten, piekeren of stress, betere slaap, sterkere immuun-afweer, correctie van hoge bloeddruk, verlaagde pijn, voorkomen van depressie(herval)…Het is een lange lijst met weinig risico’s of bijwerkingen, dus ga jij het proberen?”
Bullshit
‘Het no-nonsense meditatieboek’ is een absolute must-read voor iedereen die zegt dat hij hier écht geen tijd voor heeft, dit niet kan en/of vindt dat dit zweverige bullshit is. ‘Geen tijd’ bestaat niet, ‘geen prioriteit’ wel. Iedereen kan mediteren, het zijn de verwachtingen die roet in het eten gooien. Je kunt pas iets als bullshit bestempelen, NADAT je kennis hebt genomen van de tegenargumenten. In ‘Het no-nonsense meditatieboek’ beschrijft Laureys ook oefeningen, in de vorm van onder andere ademhalingstechnieken en bodyscans, waar je direct mee aan de slag kunt. Ook geeft hij in ‘Tools & tricks’ een overzicht van verschillende smartphone-apps die hierbij kunnen ondersteunen. Voor alle ouders met een aha-moment na het lezen van dit boek: er is ook een versie voor de kleintjes, ‘Het no-nonsense meditatieboek voor kinderen’.
Literatuurlijst: Laureys S. (2020). Het No-Nonsense Meditatie Boek – Hoe bewust zijn je mentale en fysieke gezondheid kan versterken. Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers.